دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی برتر حوزه علوم کشاورزی ایران

به گزارش اداره روابط عمومی و همکاري های علمی بين المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST)، دکتر محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار داشت: کسب مرجعیت علمی مستلزم انجام تحقیقات کیفی است. این مرجعیت زمانی حاصل می گردد که پژوهش انجام شده مورد استفاده قرار گیرد تا آنجا كه افزایش میزان استفاده مترادف با افزایش مرجعیت قلمداد می شود.
حوزه علوم کشاورزی یکی از حوزه های اصلی تولید علم در ایران و جهان است. نزدیک به ۲۶٪ از آنچه در حوزه علوم کشاورزی در جمهوری اسلامی ایران در سطح بین المللی و ۷۴٪ آن در مجلات علمی داخل کشور منتشر می شود. بنابراین برخلاف پژوهشگران حوزه های علوم فنی و مهندسی و علوم پایه ایران که بیشترین علم تولید شده شان را در سطح بین المللی منتشر می کنند، پژوهشگران حوزه علوم کشاورزی تمایل بیشتری به انتشار نتایج پژوهش هایشان در داخل کشور دارند که البته این مسئله مسلما تحت تاثیر ماهیت رشته کشاورزی نیز است. به هرترتیب نزدیک به ۶٪ از کل تولید علم کشور در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) متعلق به پژوهشگران حوزه علوم کشاورزی است.

استنادها مهمترین شاخص پذیرفته شده برای سنجش میزان مرجعیت علمی در سطح بین المللی هستند. به منظور مقایسه استنادی در ابتدا نیاز به هنجار سازی (نرمال سازی) استنادها است. اندازه رشته های مختلف علمی با یکدیگر متفاوت است و همچنین دریافت استناد تحت تاثیر عامل زمان است. از همین رو قبل از هر گونه مقایسه، استنادها نرمال سازی می شوند. به این منظور، تعداد استنادهای هر مدرک انتشار یافته بر متوسط تعداد استنادهای رشته و سالی که مدرک در آن منتشر شده تقسیم می شود. اگر حاصل بالاتر از یک بود به آن معنی است که پژوهش بهتر از متوسط رشته عمل کرده است و هر چقدر این عدد از یک کمتر باشد نشان دهنده آنست که پژوهش ضعیف تر از متوسط رشته عمل کرده است.

دهقانی ادامه داد: بررسی کمیت تولید علم کشور در پایگاه استنادی بين المللي آی.اس.آی در فاصله زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ نشان می دهد که ایران از این حیث رتبه ۱۶ دنیا را در اختیار دارد که در مقایسه با رتبه کل کمیت تولید علم کشور در خلال این سال ها که بین ۲۰ تا ۲۱ بوده است نشان از آن دارد که پژوهشگران این حوزه عملکرد شایسته ای داشته اند. اما همانند سایر حوزه های تولید علم کشور، در کمیت بهتر از کیفیت عمل شده است.

بررسی کل مدارک جمهوری اسلامی ایران در حوزه کشاورزی در پایگاه استنادی آی.اس.آی تا تاریخ ۸/۱۱/۱۳۹۴ نشان می دهد که موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور و موسسه تحقيقات گياه پزشكي كشور هر چند پژوهش های کمتری را در سطح بین المللی منتشر کرده اند، اما همین پژوهش های اندک بیش از متوسط جهانی حوزه کشاورزی مورد استفاده شبکه علم بین الملل قرار گرفته اند. به طور متوسط هر پژوهش موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور نزدیک به دو و نیم برابر متوسط تحقیقات حوزه کشاورزی دنیا استناد دریافت کرده است. موسسه تحقیقات گیاه پزشکی نیز از وضعیت مشابهی برخوردار است و هر پژوهش تولید شده در این موسسه ۱.۳ (یک ممیز سه دهم) برابر متوسط تولیدات علمی کشاورزی در سطح بین المللی استناد دریافت کرده است.

در بین دانشگاه های کشور، با کیفیت ترین تحقیقات حوزه کشاورزی توسط دانشگاه شهرکرد انجام شده است. این دانشگاه دقیقا در سطح متوسط جهانی عمل کرده است. دانشگاه اورمیه، شهید باهنر کرمان و فردوسی مشهد در جایگاه های بعدی قرار دارند هر چند تمامی آن ها پایین تر از متوسط جهانی عمل کرده اند.

سرپرست ISC در ادامه گفت: میان کمیت تولید علمی که دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی در مجلات داخل کشور در حوزه علوم کشاورزی تولید می کنند و کمیت تولید علمی که در سطح بین الملل منتشر می کنند همبستگی بالایی وجود دارد، بنابراین به صورت غالب بیشترین تولیدات علمی بین المللی کشور را همان دانشگاه ها و موسساتی تولید می کنند که بیشترین تولید علم انتشار یافته در مجلات ملی را تولید کرده اند. دانشگاه هاي تهران، تربيت مدرس، فردوسي مشهد، شيراز وعلوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان به ترتیب بیشترین کمیت تولید علم کشاورزی کشور را تولید کرده اند.

انتشارات بین المللی استنادهای بیشتری نسبت به انتشاراتی که در مجلات ملی منتشر می شوند دریافت می کنند و این امری بدیهی است، زیرا اندازه جامعه علمی در سطح بین المللی که شامل میلیون ها محقق می شود به مراتب بسیار بزرگتر از جامعه علمی کشور است. به همین دلیل تقریبا تمامی دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی غالب استنادهایشان را از انتشارات بین المللی خود دریافت کرده اند. دانشگاه هاي تهران، شيراز، تربيت مدرس، فردوسي مشهد وصنعتي اصفهان به ترتیب بیشترین میزان استنادها را در مجموع پایگاه های استنادی آی.اس.سی و آی.اس.آي دریافت کرده اند.

سرپرست ISC ادامه داد: هر چند متوسط تعداد کل استنادها به تعداد مدارک (CPP) از شاخص هایی است که حتی در برخی نظام های بین المللی نیز مورد استفاده قرار می گیرد، اما این شاخص اگر به شکل صحیح مورد استفاده قرار نگیرد تفسیر اشتباه از وضعیت دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی را به همراه خواهد داشت. روش صحیح استفاده از این شاخص، مقایسه دانشگاه ها یا موسسات در یک رشته و همچنین یک سال خاص است.

هر چند کمیت تولید علم یکی از شاخص های اصلی در محاسبه رشد علمی کشورها است، اما تکیه به این شاخص به صورت تک بُعدی مانع از توسعه همه جانبه علم ایران خواهد شد. در همین زمینه، سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری اهداف شایسته تری را فراهم آورده است. کسب مرجعیت علمی، توسعه دیپلماسی علمی و افزایش اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی علم تولید شده از جمله این اهداف هستند. دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی و همچنین سیاستگذاران علمی و فناوری کشور با نگاه به این ابعاد موجبات توسعه همه جانبه علم کشور را فراهم خواهند آورد.